Radioterapia jest jedną z podstawowych metod leczenia nowotworów. W zależności od celu terapii wyróżnia się dwa główne podejścia: radioterapię radykalną oraz radioterapię paliatywną. Pomimo że obydwie formy opierają się na wykorzystaniu promieniowania jonizującego, różnią się zasadniczo w zakresie założeń terapeutycznych, czasu trwania leczenia, intensywności dawek oraz oczekiwanych rezultatów. Niniejszy artykuł przedstawia kluczowe różnice pomiędzy tymi dwoma typami radioterapii, omawiając ich definicje, cele, metody leczenia oraz wskazania i przeciwwskazania.
Definicja i cel radioterapii radykalnej
Radioterapia radykalna (nazywana również leczeniem radykalnym lub kuratywnym) jest stosowana z zamiarem całkowitego wyleczenia pacjenta z nowotworu. Jej głównym celem jest zniszczenie wszystkich komórek nowotworowych w organizmie. Może być stosowana jako samodzielna forma leczenia lub w połączeniu z chirurgią i chemioterapią, zależnie od rodzaju i zaawansowania choroby nowotworowej.
Charakterystyczne dla radioterapii radykalnej jest stosowanie wyższych dawek promieniowania rozłożonych na dłuższy okres leczenia. Terapia często obejmuje wiele tygodni regularnych naświetlań, co pozwala na maksymalne uszkodzenie komórek nowotworowych przy jednoczesnym ograniczeniu wpływu na zdrowe tkanki. Leczenie wymaga precyzyjnego planowania i monitorowania stanu pacjenta.
Definicja i cel radioterapii paliatywnej
Radioterapia paliatywna nie ma na celu wyleczenia choroby, lecz złagodzenie objawów związanych z rozwojem nowotworu. Stosuje się ją zazwyczaj w przypadkach zaawansowanej choroby nowotworowej, gdzie całkowite usunięcie guza nie jest możliwe. Jej zadaniem jest poprawa jakości życia pacjenta poprzez redukcję bólu, zmniejszenie wielkości guza, zapobieganie krwawieniom lub zmniejszenie ucisku na sąsiadujące struktury.
W porównaniu z radioterapią radykalną, forma paliatywna stosuje niższe dawki promieniowania w krótszym okresie czasu. Często wystarczający jest jeden cykl lub kilka sesji terapeutycznych w ciągu kilku dni. Dawkowanie konfiguruje się tak, by uzyskać maksymalny efekt objawowy przy minimalnych skutkach ubocznych.
Metody i przebieg leczenia w radioterapii radykalnej
Radioterapia radykalna wymaga złożonego planowania, które obejmuje konsultację onkologiczną, badania obrazowe oraz opracowanie indywidualnego planu leczenia. Wykorzystuje się zaawansowane techniki takie jak radioterapia stereotaktyczna, terapia z modulacją intensywności promieniowania (IMRT) czy radioterapia z prowadzeniem obrazowym (IGRT). Ich celem jest precyzyjne dostarczenie dawki promieniowania do obszaru nowotworu przy zminimalizowaniu ekspozycji zdrowych tkanek.
Proces leczenia składa się z kilku etapów:
-
Planowania terapii na podstawie badań obrazowych (np. tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego)
-
Symulacji i wyboru najlepszego ustawienia pacjenta
-
Cyklicznego naświetlania – zwykle 5 razy w tygodniu przez 4–8 tygodni
-
Kontroli skuteczności terapii oraz monitorowania ewentualnych skutków ubocznych
Leczenia nie przerywa się bez poważnych przyczyn, ponieważ może to zmniejszyć skuteczność terapeutyczną. Monitorowanie postępów odbywa się na bieżąco przez zespół lekarzy i fizyków medycznych.
Metody i przebieg leczenia w radioterapii paliatywnej
Radioterapia paliatywna charakteryzuje się uproszczonym planem leczenia. Choć nadal wykorzystuje się zaawansowane systemy planowania, nacisk kładzie się przede wszystkim na szybkie złagodzenie objawów. Czas przygotowania do terapii jest zdecydowanie krótszy niż w przypadku radioterapii radykalnej. W wielu przypadkach stosuje się standardowe układy wiązek promieniowania oraz mniej skomplikowane techniki napromieniania.
Etapy postępowania obejmują:
-
Szybką ocenę kliniczną i identyfikację pilnych objawów (np. ból, duszność, krwawienie)
-
Planowanie leczenia w oparciu o minimalną liczbę sesji
-
Krótkotrwałą terapię – często obejmującą 1 do 10 naświetlań
Dzięki krótszemu czasowi trwania oraz niskim dawkom, radioterapia paliatywna jest z reguły lepiej tolerowana, co ma istotne znaczenie w opiece nad pacjentami w zaawansowanym stadium choroby.
Wskazania i przeciwwskazania do obu typów radioterapii
Wskazania do radioterapii radykalnej obejmują nowotwory o ograniczonym zasięgu, w których istnieje szansa na trwałe wyleczenie. Stosuje się ją często w nowotworach głowy i szyi, prostaty, piersi, płuc oraz w niektórych chłoniakach. Warunkiem przeprowadzenia terapii jest ogólnie dobry stan pacjenta oraz brak rozsiania choroby na odległe narządy.
Radioterapia paliatywna znajduje zastosowanie u pacjentów z rozległymi przerzutami lub w terminalnym stadium choroby nowotworowej. Zazwyczaj stosuje się ją w przypadku:
-
bólu spowodowanego przerzutami kostnymi
-
krwawień z nowotworów narządów wewnętrznych
-
duszności związanej z uciskiem guza na drogi oddechowe
-
zaburzeń neurologicznych wskutek naciekania struktur nerwowych
Przeciwwskazania do obu form radioterapii obejmują m.in. bardzo zły stan ogólny pacjenta, obecność niekontrolowanych zakażeń, ciężką niewydolność narządową oraz niemożność dokładnego unieruchomienia pacjenta podczas leczenia.
Właściwy wybór rodzaju terapii zależy od wielu czynników klinicznych i decyzja ta należy wyłącznie do zespołu specjalistów onkologicznych po przeprowadzeniu odpowiedniego procesu diagnostycznego.
Artykuł powstał przy współpracy z malgorzata-kraszkiewicz.pl.
Powyższe informacje należy traktować jedynie jako informacyjno – edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą zastąpić bezpośredniego kontaktu z lekarzem i nie powinny być uznawane za profesjonalną poradę.
Artykuł sponsorowany
